Nodaïa papildinâta 25.06.2019.
ÎSUMÂ PAR GALVENO
Pirmajâs 72 stundâs kopð iespçjamâ inficçðanâs ar HIV brîþa nekâdi uz HIV-infekciju norâdoðie simptomi nav iespçjami!!! Akûts retrovîrusu sindroms, tas ir - simptomâtiska akûta HIV infekcija, attîstâs vidçji 2 - 5 (lîdz 8) nedçïas pçc inficçðanâs brîþa.
Zemâk minçtie simptomi var norâdît uz HIV infekcijas esamîbu:
- âtra svara zaudçðana;
- sauss klepus;
- periodi, kad atkârtoti ir augsta íermeòa temperatûra un pamatîga svîðana naktî;
- spçcîgs nogurums, ko nevar izskaidrot;
- paduðu, cirkðòu un kakla limfmezglu palielinâðanâs un iekaisums;
- caureja, kas ilgst vairâk nekâ divas nedçïas;
- bâlgani pleíi un netipiskas mçles èûlas mutes dobumâ vai rîklç;
- plauðu iekaisums;
- sarkanîgi, rozâ vai zilgani pleíi zem âdas vai uz tâs, vai mutes dobumâ, degunâ un uz acu plakstiòiem;
- atmiòas zaudçðana un citas neiroloìiskas slimîbas.
Vairums infekcijas slimîbu pirmâm kârtâm parâdâs uz mutes dobuma gïotâdas. Visbieþâk cilvçkiem ar HIV/AIDS attîstâs tâdas parâdîbas kâ kârpas mutes dobumâ, herpes drudzis, matainâ leikoplakija (melna, "pûkaina" mçle), piena sçnîte un aftozais stomatîts. Tâpat var parâdîties mutes sausums, kas var novest pie zobu karioziem bojâjumiem, grûtîbâm uzòemt uzturu un saziòas grûtîbâm. Ja ir HIV, mutes dobuma stâvoklis var atspoguïot imûnsistçmas statusa pârmaiòas.
Mûþîgais jautâjums: kâdi ir pirmie simptomi, ko novçro pçc inficçðanâs ar HIV?
Pçc vîrusa nokïûðanas cilvçka asinîs sâkas HIV infekcijas pirmâ stadija – inkubâcijas periods. Tas ir laika posms no cilvçka inficçðanâs brîþa ar vîrusu lîdz organisma pirmajai reakcijai uz infekciju. Lielâkajai daïai saslimuðo HIV infekcijas inkubâcijas periods ilgst no trim lîdz seðiem mçneðiem, taèu tas var bût îsâks vai arî ilgt vairâkus gadus.
Saslimðanas pirmâs pazîmes var izpausties kâ drudzis ar paaugstinâtu temperatûru lîdz 37 -38 grâdiem, sâpes kaklâ, palielinâti limfmezgli, nespçks, paaugstinâta nogurdinâmîba un plankumaini izsitumi. Simptomu intensitâte un ilgums var atðíirties: no daþâm dienâm lîdz trim-èetrâm nedçïâm. Pçc tam viss pâriet un iestâjas slçptais periods.
Retos gadîjumos slimîba var sâkties ar galvas smadzeòu iekaisumu (encefalîtu), ko izraisîjis tieði vîruss.
Daþiem cilvçkiem nav nekâdu pirmo pazîmju, un slimîba jau no paða sâkuma norisinâs slçpti lîdz parâdâs sekundârâs saslimðanas. Citai daïai cilvçku vienîgâ ðîs infekcijas pazîme mçdz bût palielinâtie limfmezgli, kuri tâdi paliek visu dzîvi.
Slçptâ perioda laikâ nav slimîbas izpausmju, neparâdâs izteikts imûnsistçmas deficîts, un diagnoze var tikt noteikta tikai atrodot slimnieka asinîs specifiskas antivielas. Arî ðis periods var ilgt kâ vairâkus mçneðus, tâ vairâkus gadus. Liela daudzuma palielinâtu limfmezglu parâdîðanâs bez jebkâda redzama iemesla liecina par pâreju uz slimîbas nâkoðo stadiju. Aizdomas uz inficçðanos ar cilvçka imûndeficîta vîrusu rada arî vairâk nekâ trîs grupu limfmezglu, kas atrodas augstâk par diafragmu, palielinâðanâs ilgâk nekâ divus mçneðus. Arî ðis periods var vilkties mçneðiem un gadiem ilgi.
Kopumâ slimîbas pirmajâ posmâ var novçrot nosacîtu lîdzsvaru starp vîrusa aktîvu vairoðanos un imûnsistçmas pretoðanos tam.
Sekundâro saslimðanu stadija attîstâs progresçjoða imûndeficîta fonâ. Parâdâs daþâdas oportûniskâs infekcijas un daþas onkoloìiskâs saslimðanas. Atkarîbâ no ierosinâtâja izðíir: sçnîðu, protozoju, bakteriâlâs un vîrusu infekcijas. Ðî stadija nereti sâkas ar infekcioziem âdas un gïotâdu bojâjumiem seborejas dermatîta, herpçtisku izsitumu, augoòu, sçnîðu infekcijas bojâtu nagu, kandidozes un mutes gïotâdas bojâjumu (stomatîta) veidâ. Elpoðanas orgânu bojâjumi parasti sâkas ar ilgstoðu bronhîtu, pçc kura sâkas pneimonija. Visbieþâkais tâs izraisîtâjs ir pneumocystis carinii. Izraisîtâjs ir plaði izplatîts apkârtçjâ vidç un nokïûst plauðâs ar ieelpojamo gaisu. Pie normâlas imunitâtes pneimocista neizraisa saslimðanu, taèu cilvçkiem ar nepietiekamu imunitâti tâ vairojas plauðâs. Tâs iedarbîbas rezultâtâ izdalâs biezs, viskozs sekrçts, ko slimais, kâ likums, nevar atklepot. Agrîns tâs simptoms ir aizdusa, vispirms pie fiziskas slodzes, vçlâk arî miera stâvoklî. Raksturîgs sauss klepus, izdalâs neliels daudzums viskozu krçpu. Temperatûras var arî nebût, augsta temperatûra var liecinât, ka pievienojusies vçl kâda infekcija.
Ar imûndeficîta vîrusu inficçtiem cilvçkiem daudz bieþâk nekâ neinficçtiem sastopama tuberkuloze, un tai ir virkne îpatnîbu. No plauðu bojâjumiem jâatzîmç galvenokârt to apakðçjo daïu bojâjumi, pie kam infekcijas izplatîðanâs organismâ notiek daudz straujâk, kas paâtrina letâlu iznâkumu.
Ïoti bieþi tiek bojâts gremoðanas trakts, pie kam novçro mutes gïotâdas un barîbas vada kandidozi, iekaisumu uz lûpâm (heilîtu) un diareju. Aizdomas attiecîbâ uz inficçðanos ar cilvçka imûndeficîta vîrusu (HIV) rada vçdera izejas bieþuma palielinâðanâs: ilgâk par mçnesi vairâk nekâ trîs reizes dienâ. Diarejas iemesls var bût kriptosporîdijas un vienðûòi, kas parasti nerada saslimðanu cilvçkam ar normâlu imunitâti.
Bieþi tiek bojâtas aknas, jo to ðûnas tiek pakïautas ne tikai hepatîta vîrusu, bet arî citu mikroorganismu iedarbîbai. Aknâs attîstîjies iekaisums var beigties ar aknu komu.
Iekaisums var attîstîties arî urînizvadsistçmâ. Var bût urînpûðïa iekaisums un daþâdas iekaisîgas nieru saslimðanas. Nervu sistçmas bojâjumus var radît gan pats vîruss, gan citi mikroorganismi. Tâpçc nervu sistçmas bojâjumi iespçjami kâ slimîbas agrînajâ stadijâ (galvas smadzeòu iekaisums), tâ arî sekundâro saslimðanu stadijâ, kad iespçjami daþâdas iekaisîgas nervu sistçmas slimîbas.
Raksturîga pazîme, kas norâda uz inficçðanos ar cilvçka imûndeficîta vîrusu, ir citomegalovîrusa infekcijas skartas acis, ko raksturo progresçjoðs redzes zudums un akluma attîstîðanâs.
Bez oportûniskajâm, HIV slimniekiem sastopamas arî onkoloìiskâs slimîbas: Kapoði sarkoma un ïaundabîgâs limfomas. Kapoði sarkoma ir audzçjs, kas veidojas no asinsvadu apvalka un skar vispirms apakðçjâs ekstremitâtes. Cilvçkiem, kas ir inficçjuðies ar cilvçka imûndeficîta vîrusu, Kapoði sarkoma âtri progresç. Ârçji Kapoði sarkoma ir nelieli (lîdz vienam centimetram) apaïi, plakani izsitumi tumði sarkanâ vai violetâ krâsâ, kas daþu nedçïu laikâ pârvçrðas par izcilniem, blîviem nesâpîgiem mezgliòiem un plâtnîtçm. Pakâpeniski tâs izplatâs uz gïotâdâm un iekðçjiem orgâniem. Neskatoties uz tâs agresîvo dabu, Kapoði sarkoma reti ir nâves iemesls. Ïaundabîgâ limfoma, tâpat kâ Kapoði sarkoma, bieþi sastopama HIV inficçtajiem. Ar limfomu saprot audzçjus, kas veidojas no limfoîdajiem audiem. Visbieþâk tie izpauþas kâ palielinâti limfmezgli, paaugstinâta temperatûra, ançmija, trombocîtu skaita samazinâðanâs un citi simptomi. Ðis audzçju veids pieder pie vçlînâm slimîbas izpausmçm un apmçram 12 – 16% slimnieku AIDS stadijâ mirst no tâ.
Terminâlajâ – AIDS- stadijâ, slimîbas, no kurâm cieð saslimuðie, iegûst neatgriezenisku virzîbu. Pat adekvâti veikta pretvîrusu ârstçðana un sekundâro slimîbu ârstçðana nedod rezultâtus un slimnieks iet bojâ daþu mçneðu laikâ.
Diagnostika
Noteikt diagnozi tikai pçc slimîbas izpausmçm ir grûti. Saslimðanas, ko var novçrot inficçtajiem, liecina par ïoti lielu HIV infekcijas iespçjamîbu, jo tâs attîstâs jau izteikta imûndeficîta fonâ un praktiski nav sastopamas cilvçkiem ar normâlu imûno reakciju.
Aizdomas uz HIV rada sekojoði stâvokïi:
-íermeòa masas deficîts lîdz 10% no sâkotnçjâs, daþu mçneðu laikâ, bez iemesla;
-drudzis bez iemesla mçneða laikâ;
-diareja bez iemesla mçneða laikâ;
-limfmezglu palielinâðanâs bez iemesla ilgâk nekâ divus mçneðus;
-pneimocistas izraisîts plauðu karsonis;
-izplatîta Kapoði sarkoma personâm, kas jaunâkas par seðdesmit gadiem;
-kandidozs barîbas vada iekaisums;
-citomegalovîrusu izraisîti acu bojâjumi;
-kriptosporu izraisîti zarnu trakta bojâjumi.
Taèu jebkuras aizdomas ir jâapstiprina ar laboratorijas analîzçm. Pie masveida izmeklçjumiem visur tiek izmantota antigçnu vai antivielu noteikðana pret cilvçka imûndeficîta vîrusu. Vispirms antivielas asins serumâ nosaka ar imûnfermentatîvâs analîzes metodi (ELISA). Taèu, òemot vçrâ metodes lielo jutîbu, iespçjami viltus pozitîvi rezultâti, tâpçc pozitîvi rezultâti pie ELISA ir tikai orientçjoði.
Tâdam serumam ir jâiziet otrais izpçtes posms – ar imûnâ blotinga metodi, ar kura palîdzîbu nosaka ne tikai vienkârði antivielas, bet arî antivielas pret noteiktâm daïiòâm, vîrusa olbaltumvielu struktûrâm, kam ir stingri noteikta masa. Tikai ðo antivielu atraðana ïauj noteikt galîgo diagnozi.
Taèu ir iespçjami arî ðo analîþu negatîvi rezultâti, lai gan cilvçks ir bijis inficçjies ar cilvçka imûndeficîta vîrusu. Tas ir iespçjams paðâ slimîbas sâkumâ (kad antivielu vçl nav) un paðâs slimîbas beigâs (kad antivielu vairs nav). Antivielas parâdâs asinîs vidçji pçc trîs- divpadsmit nedçïâm kopð slimîbas sâkuma un pazûd slimîbas beigâs, kad imûnsistçmas novâjinâðanâs rezultâtâ, tâs tiek ïoti maz raþotas.
Cita HIV diagnostikas metode ir polimerâzes íçdes reakcija (PÍR). Ðî metode ïauj atklât bojâto limfocîtu genomâ iekïauto HIV genomu. Tas ir iespçjams, ja vîrusa gçni ir tikai 1 no 5000 ðûnâm, arî periodâ, kad asinîs nav antivielu vai to lîmenis ir nepietiekams noteikðanai ar esoðajâm standarta metodçm.
Tâdçjâdi mûsdienîgâs HIV infekcijas laboratorijas diagnostikas metodes ïauj pietiekami droði veikt analîzes HIV antivielu noteikðanai un tâ olbaltumvielu identificçðanai.
Sâkot ar diagnozes noteikðanas brîdi, regulâri tiek kontrolçts imûnais statuss, kas ïauj sekot saslimðanas attîstîbai, prognozçt tâs gaitu, un novçrtçt ârstçðanas efektivitâti.