NRA.lv: Tiesîbsargs apmeklçja Valmieras cietumu
Apskatît komentârus (0)
25.01.2012
NRA: Tiesîbsargs: jâbeidz sabiedrîbas atriebîba pret ieslodzîtajiem | Treðdiena, 25.janvâris (2012), plkst.06:39 | Edgars Gertners | http://zinas.nra.lv/latvija/64687-tiesibsargs-jabeidz-sabiedribas-atriebiba-pret-ieslodzitajiem.htm
Apstâkïi ieslodzîjuma vietâs ir necilvçcîgi un pazemojoði, uzskata tiesîbsargs Juris Jansons. Gan notiesâtie, gan tie, kuri vçl gaida Temîdas spriedumu, spiesti gadiem ilgi sçdçt pâris kvadrâtmetros, kur nav pieejama medicîniskâ palîdzîba un gandrîz visas kaites tiek ârstçtas ar analgînu.
Vien niecîgai saujiòai notiesâto ir iespçja paðiem nopelnît iztiku un atlikt naudu, lai pirmajâs dienâs pçc atbrîvoðanas nebûtu jâmirst badâ. Ðie ir tikai daþi no iemesliem, kâpçc aptuveni 60% cietuma maizi çduðo aiz restçm nokïûst atkârtoti. «Sabiedrîbas netieðâ atriebîba ieslodzîtajiem ir jâpârtrauc, jo agri vai vçlu viòi atgrieþas mûsu vidû, un visbieþâk sabiedrîba nav gatava pieòemt naidîgi noskaòotus cilvçkus,» saka J. Jansons. Lai mainîtu attieksmi un priekðstatus par to, kas notiek cietumâ, viòð nolçmis regulâri apmeklçt Latvijas ieslodzîjuma vietas un pacelt tâm uzlikto noslçpumu plîvuru. Neatkarîgâ viesojâs Valmieras cietumâ, kur vçl pirms gada daïu ieslodzîto turçja pagrabâ.
Ðobrîd pagrabs ir tukðs, taèu dzîve augstâkajos stâvos tâpçc kïuvusi saspiestâka. Kamerâ daþos kvadrâtmetros lielâkoties dzîvo pieci lîdz deviòi cilvçki, un gadâs, ka daþam pagalvis atrodas blakus tualetes podam. Tikai nesen ar Satversmes tiesas spriedumu noteikts, ka íemertiòð jânorobeþo ar aizslietni vai aizkariem. Cietuma uzraugi ar ðo normu nav apmierinâti, jo, lûkojoties caur durvju actiòu, vairs nevar pilnîbâ kontrolçt kamerâ notiekoðo.
«Ja vçl tiesîbsargs panâks, ka notiesâtie var tikties ar apmeklçtâjiem bez stikla barjeras, tad vispâr bûs jautri,» ironiski saka Valmieras cietuma priekðnieks Roberts Balodis. Problçmu netrûkst jau tagad – visdaþâdâkajos veidos ieslodzîtajiem piegâdâ gan mobilos telefonus, gan alkoholu, gan narkotikas. Grâdîgo dziru brûvç arî cietuma sienâs, daþkârt pat neiedomâjamos daudzumos. Piemçram, apsardzes þurnâlâ vairâkkârt lasâmi ieraksti, ka pie kâda ieslodzîtâ gultas piesietâ maisiòâ atrasti 4,5 litri alkohola surogâta! Kunga prâtâ ieslodzîtie izklaidçjas, cits citu iekaustot, taèu sargiem allaþ tiek stâstîta kâda pasaka. Arî Igors izolatorâ nonâcis par dzerðanu un stâsta, ka plûmei lîdzîgo aci uzsitis, pakrîtot no poda. «Biju tik piedzçries, ka galva sagrîïojâs un nokritu uz flîzçm, es jau vairs neko neatceros. Agrâk biju Latvijas èempions cîòâ, biju arî PSRS izlasç, toreiz jau biju sasitis galvu un tâpçc tagad neko neatceros,» kâ no grâmatas stâsta Igors. Zîmîgi, ka viòa traumas – gan uzdauzîto lukturi, gan plçsto plaukstas brûci – cietuma apsargi ir piefiksçjuði, taèu Vidzemes slimnîcâ, kurp Igoru nogâdâja, ârsts vairâkas acîmredzamas detaïas savâ ziòojumâ nav pieminçjis.
Brînumzâles analgîns
Atbilstoði likumam ieslodzîjuma vietâs nodroðinâta tikai neatliekamâ medicîniskâ palîdzîba. «Citos gadîjumos tiek uzspiesta trîs ciparu kombinâcija 112 un uz notikuma vietu izbrauc âtrâ palîdzîba,» skaidro Ieslodzîjuma vietu pârvaldes (IeVP) priekðnieks Visvaldis Puíîte. Valmieras cietuma Medicînas daïas vadîtâja Inta Karnâta ar lepnumu teic, ka likuma prasîbas mediíi varot izpildît bez problçmâm. Atverot plauktus, redzams, ka mediíe nemelo – zâles nudien ir. Uz vairâk nekâ 700 ieslodzîtajiem daþas paciòas analgîna un uz vienas rokas pirkstiem saskaitâmas tûbiòas ar ârstnieciskâm ziedçm...
Ar putekïiem pârklâjas arî zobârsta kabineta tehnika, par kuru nekaunçtos pat galvaspilsçtas klînikâs. Diemþçl par 194 latiem uz rokas neviens speciâlists nav gatavs strâdât. Tikmçr ieslodzîtajiem ar zobu sâpçm nâkas mocîties nedçïâm ilgi, un kas ir viòu vienîgais glâbiòð? Protams – analgîns! «Gaidîju trîs nedçïas, tur ârâ jau arî ir rindas. Galvu plçsa kopâ, viss bija sapampis – divus zobus izrâva,» saka ieslodzîtais Aleksandrs.
Cietumâ bieþi nonâk cilvçki ar ielaistâm kaitçm un smagâm slimîbâm, taèu viòu ârstçðana praktiski nav iespçjama, jo zâïu nav. Ironiskâ kârtâ medicînas punkts ierîkots otrajâ stâvâ un invalîdiem vai ieslodzîtajiem ar kustîbu traucçjumiem nokïûðana pie ârsta lîdzinâs kâpðanai Everestâ. I. Karnâta gan uzsver, ka pie guloðajiem pacientiem mediíi iet paði un pat palîdz nokïût lîdz tualetei. Taujâti, vai sacîtais ir tiesa, lielâkoties ieslodzîtie galvu pakratîja noraidoði.
Mâcîties izvçlas mazâkums
Lai varçtu dzert kaut cik tîru ûdeni, aiz restçm sçdoðie liek lietâ iztçli. Piemçram, Aleksandrs uztaisîjis savu ûdens filtru – nogriezis limonâdes pudelei dibenu un lîdz pusei to piepildîjis ar ogli. «Iznâk tîri dzerams. To, ko mçs dabûjam, dzert nevar,» saka sirmais vîrs, râdot nodzeltçjuðo pudeli, kurâ glabâ cietuma krâna ûdeni. Cietuma mûros viòð pavadîjis jau desmit gadus – notiesâts, jo pçc 20 gadu kopdzîves nositis sievu. «Vçl man jâsçþ pieci gadi, bet esmu jau te pieradis, ârâ mani neviens negaida, man neviena vairs nav. Pensija arî maza – 59 lati, kam es vairs esmu vajadzîgs? Varbût iekârtoðos pansionâtâ, kas zin’,» nopûðas Aleksandrs.
Kaut arî atseviðíi cietumnieki atzîst, ka slinkoðana viòiem patîk, vairums vçlas strâdât, lai nauda nebûtu jâòem no piederîgajiem un zâles varçtu nopirkt paði. Valmieras cietumâ iespçjams apgût metinâtâja, galdnieka un elektriía profesiju, taèu mâcîties izvçlas mazâkâ daïa ieslodzîto.
«Ârâ tâdus tipiòus, kas pabijuði cietumâ, neviens strâdât neòem. Ko dod tâs deviòas klases, ko te varam apgût, ja ârâ cilvçki pat ar augstâko izglîtîbu nevar darbu dabût!» saka ieslodzîtais Adrians. «Mums te ir tikai divas valodas – latvieðu un krievu, bûtu kruta, ja varçtu mâcîties arî angïu, vâcu un skandinâvu valodas,» piebalso viòa kameras biedrs Nikolajs.
Cietuma teritorijâ izvietots uzòçmums, kurâ 33 apcietinâtie taisa koka pâïus un koka paliktòus noliktavâm. «Vajadzçtu sakârtot likumîgo pamatu tam, lai ieslodzîtie varçtu strâdât valsts labâ un par to saòemt samaksu. Reâli viòi varçtu veikt jebkâdus darbus,» uzskata V. Puíîte. Taèu reâlajâ dzîvç uzòçmçji ieslodzîtos nodarbinât nav ieinteresçti, jo tâ ir liela atbildîba, savukârt IeVP darbu nedrîkst dot, jo to neatïauj likums.
Risinâjums – jauni cietumi
Cietumniekam pçc atbrîvoðanas pieðíir tikai ceïanaudu lîdz mâjâm – ja viòam nav tuvinieku vai iekrâjumu, tad visbieþâk viòð âtri vien nonâks atpakaï ieslodzîjumâ, tendences komentç tiesîbsargs. «Piemçram, ja ðâdu cilvçku izlaiþ piektdienas vakarâ ârâ, var gandrîz simtprocentîgi teikt, ka pirmais, ko viòð darîs – kâdam uzbruks un viòu aplaupîs. Lai saòemtu palîdzîbu, ir jâvçrðas paðvaldîbas sociâlajâ dienestâ, taèu paiet vismaz mçnesis, lai cilvçks pierâdîtu, ka ir maznodroðinâtais. Tajâ laikâ taèu viòam arî jâçd,» saka J. Jansons.
Pçc soda izcieðanas tikai apmçram 30% bijuðo ieslodzîto ir spçjîgi iejusties sabiedrîbâ, uzskata Valmieras cietuma priekðnieks R. Balodis. «Infrastruktûra mums neïauj apkarot noziedzîbu, jo lielajâs telpâs kopâ ir pa 60–70 ieslodzîto, un sociâlie darbinieki var pilnâm mutçm stâstît vienu, bet ikdienâ tur notiek pilnîgi citas informâcijas apmaiòa,» saka R. Balodis.
Pçc tiesîbsarga domâm, situâciju varçtu uzlabot, uzbûvçjot jaunu cietumu, kur ieslodzîtie kamerâ bûtu pa divi, ne vairâk. Tad bûtu lielâka iespçja, ka jaunieði, kuri sodu izcieð pirmo reizi, nesâktu iet pieredzçjuðo cietumnieku pavadâ. Tad nebûtu speciâli jânodala tie, kuriem ir pensija vai ìimene, no tiem, kuriem naudas nav un kuri ir ieinteresçti, lai cietumâ nonâktu arvien jauni naudasmaki. To, ka jaunu cietumu bûvniecîba attaisnojas, pierâda Igaunijas pieredze, kur uzbûvçtas modernas ieslodzîjuma vietas un problçmas, kas bijuðas lîdzîgas kâ Latvijâ, izzuduðas, saka J. Jansons. Paðreizçjie apstâkïi tikai veicina sistçmu, kur sabiedrîbai par cietumnieku nodarîjumiem ir jâmaksâ vairâkkârt.
Atpakaï